II deo – Dalja otkrića
Psiho-neuro-endokrino-imunologija (PNEI) je interdisciplinarna naučna oblast koja proučava interakciju, komunikaciju i vezu između psihičkih procesa i nervnog, endokrinog i imunskog sistema organizma. Interdisciplinarni pristup uključuje psihologiju, neuronauke, imunologiju, fiziologiju, genetiku, farmakologiju, molekularnu biologiju, psihijatriju, bihejvioralnu medicinu, infektologiju, endokrinologiju i reumatologiju. Osnovni interes je odnos mentalnih procesa i zdravlja, te funkcionisanje neuro-imuno-endokrinog sistema u zdravlju i bolesti.
Robert Ader (1932–2011), američki psiholog i akademik, profesor emeritus Medicinskog centra Univerziteta u Ročesteru, 1975. godine u saradnji sa imunologom Nikolasom Koenom, uvodi termin psihoneuroimunologija. Termin je proizašao iz istraživanja koja su pokazala klasično (Pavlovljevo) uslovljavanje imunske funkcije (Ader, R. & Cohen, N. 1975. Behaviorally conditioned immunosuppression. Psychosomatic Medicine, 37(4), 333-340). Eksperiment, sproveden na pacovima, procenjivao je imunski odgovor merenjem količine antitela proizvedenih kao odgovor na specifični stimulus, upoređujući rezultate sa kontrolnom grupom pacova koji nisu bili izloženi stimulusu. Ova istraživanja predstavljaju jedan od prvih naučnih dokaza da nervni sistem može uticati na imunski sistem.
Kasnije, 1970-ih, Hugo Besedovski, Adriana del Rei i Ernst Sorkin, istraživači iz Švajcarske, opisuju višesmerne imuno-neuro-endokrine inerakcije koje pokazuju ne samo da mozak može uticati na imunske procese, već i da sam imuni odgovor može uticati na mozak i neuroendokrine procese. Uočili su da imuni odgovori na određene antigene izazivaju povećanje aktivnosti neurona u hipotalamusu, kao i hormonske odgovore i reakcije autonomnog nervnog sistema, koji su važni za imunoregulaciju, a integrisani su na nivou mozga. (Besedovsky, H; Sorkin, E; Felix, D; Haas, H. 1977. ,,Hypothalamic changes during the immune response.” European Journal of Immunology, 7(5), 323–325; Besedovsky, H.; del Rey, A; Sorkin, E; Da Prada, M; Burri, R; Honegger, C. 1983. ,,The immune response evokes changes in brain noradrenergic neurons.” Science, 221(4610), 564–566). Na osnovu ovih, kao i rezultata kasnijih istraživanja, predložili su model u kome imuni sistem deluje kao senzorni receptorski organ, koji sem svojih perifernih efekata, povratno komunicira s mozgom i odgovarajućim neuroendokrinim strukturama. Takođe, utvrdili su postojanje produkata imunskih ćelija koji posreduju u komunikaciji između mozga i imunskog sistema, tzv. citokina.
David Felten, američki naučnik u oblasti neuronauka, koji je radio na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Indijani, 1981. godine, zajedno sa svojim saradnicima, otkriva mrežu nerava koja se povezuje sa krvnim sudovima i ćelijama imunskog sistema. Identifikovani su nervi u timusu i slezini, čiji se završeci nalaze u blizini nakupina limfocita, makrofaga i mastocita, ćelija koje učestvuju u imunskoj funkciji. Ovo otkriće bilo je jedno od prvih naznaka mehanizama neuro-imune interakcije.
Već pomenuti Ader i Koen, u saradnji sa Davidom Feltenom, 1981. godine kao urednici objavljuju knjigu Psihoneuroimunologija, u kojoj je izložena pretpostavka da mozak i imuni sistem predstavljaju jedinstven, objedinjen (integrisan) sistem odbrane.
Amarička naučnica, neurofarmakolog Kendas Pert (1946–2013) sa Nacionalnog instituta za zdravlje Univerziteta Džordžtaun 1985. godine utvrđuje da su receptori specifični za neuropeptide, veće proteinske molekule koji prenose signale u nervnom tkivu, prisutni na ćelijskim membranama, kako neuronskih, tako i imunskih ćelija. Otkriće da neuropeptidi i neurotransmiteri, manji molekuli koji igraju ključnu ulogu u prenosu nervnih impulsa, direktno utiču na imuni sistem, ukazuje na duboku povezanost između emocionalnih procesa i imunske funkcije, kao i na međuzavisnost između imunskog i limbičkog sistema koji upravlja emocijama.
Poznavanje mehanizama, koji leže u osnovi uticaja ponašanja jedinke na promene imunske funkcije, i obratno, poznavanje mehanizama kojim promene imunske funkcije deluju na ponašanje jedinke, može značajno oblikovati kliničke i terapijske procene i odluke. Uticaj će biti veći kako se naše znanje o međusobnim odnosima između nervnog, endokrinog i imunskog sistema, u normalnim i patološkim stanjima, bude produbljivalo.
Priredila: Željka Paunović / Fotografija: Lenče Bumbaroska Radosavljević, Podnožje / Objavljeno: 11. oktobra 2024. g.